تبیین و واکاوی تربیت تمام‌ساحتی در آموزش علوم‌تجربی: بازنمایی ساحت‌های تربیتی سند تحول بنیادین در برنامه‌درسی
کد مقاله : 1131-NCSE5 (R1)
نویسندگان
نوشین گشمردی *
گروه آموزش زیست شناسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. عضو هیات علمی
چکیده مقاله
این پژوهش با رویکردی تحلیلی-استنباطی و در چارچوب سند تحول بنیادین، با هدف تبیین مبانی نظری و واکاوی جلوه‌های تربیت تمام‌ساحتی در آموزش علوم‌تجربی دوره ابتدایی انجام شده است؛ براین‌اساس، با تمرکز بر چگونگی بازنمایی ساحت‌های تربیتی در برنامه‌درسی علوم‌تجربی، در پی زمینه‌سازی نظری برای بازطراحی و غنی‌سازی فرآیند آموزش این درس، در مسیر تربیت متوازن و همه‌جانبۀ دانش‌آموزان است. یافته‌ها نشان می‌دهد درس علوم‌تجربی، به‌سبب ماهیت چندبعدی، پویا و ارتباط عمیق با زندگی روزمره، از ظرفیت بی‌بدیلی برای تحقق توأمان تمام ساحت‌های شش‌گانه تربیتی برخوردار است. این درس زمینه‌ساز رشد عقلانی، علمی و تجربی دانش‌آموزان در درک آیات الهی و جهان طبیعت بوده و به‌طور هم‌زمان به پرورش تفکر انتقادی و خلاق، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، زیستی و زیست‌محیطی، زیبایی‌شناختی، آمادگی اقتصادی و نگرش توحیدی کمک می‌کند. همچنین تحلیل محتوای منابع نشان داد که، میان اهداف تربیتی ساحت‌های شش‌گانه و ماهیت یادگیری علوم‌تجربی، هم‌پوشانی و پیوندی منسجم و نظام‌مند برقرار است؛ بنابراین، آموزش علوم‌تجربی با رویکرد تمام‌ساحتی نه یک انتخاب؛ بلکه ضرورتی راهبردی برای تحقق مأموریت‌های تربیتی نظام تعلیم‌وتربیت کشور محسوب می‌شود. نمونه عملی طراحی‌شده برای درس «خوراکی‌ها» (پایه سوم دبستان) مؤید آن است که چگونه یک مفهوم علمی می‌تواند به کانونی برای تلفیق میان‌رشته‌ای و خلق پیامدهای تربیتی در تمام ساحت‌ها تبدیل گردد. بر این اساس، گذار از الگوهای سنتی حافظه‌محور به برنامه‌درسی تلفیقی، فعال و مسئله‌محور و بازتعریف نقش معلم به‌عنوان طراح موقعیت‌های یادگیری تمام‌ساحتی، ضرورتی انکارناپذیر است. تحقق این رویکرد، مستلزم عزم ملی، مدیریت تحول‌گرا و سرمایه‌گذاری در تربیت حرفه‌ای معلمان است.
کلیدواژه ها
سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، ساحت‌های شش‌گانه تربیتی، تعلم‌وتربیت تمام‌ساحتی، برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، علوم‌تجربی
وضعیت: پذیرفته شده برای ارسال فایل های ارائه پوستر